Rijnlandgeschiedenis.nl gebruikt cookies om bezoek te meten en om het voor bezoekers mogelijk te maken informatie op deze website te delen via social media. Door verder gebruik te maken van deze website ga je hiermee akkoord.

Accepteer cookies
Menu
Rijnlandse Geschiedenis streeft naar meer historische samenhang en kennisuitwisseling in de regio.

Nieuws

Genealogieën en verhalen van Rijnlandse en Kennemerlandse Voorouders deel II 

5 okt 2025 - Familiegeschiedenissen uit de regio Rijnland en Kennemerland Familieverhalen worden altijd verteld en soms worden ze opgeschreven. Het liefst wil je dan natuurlijk ook dat ze ook worden gelezen. De afdeling Rijnland en Kennemerland van de Nederlandse Genealogische Vereniging (NGV) besloot een oproep te doen om deze verhalen te verzamelen. En deze oproep vond gehoor bij verschillende schrijvers. Nu zijn dertien verhalen uit de regio Rijnland en Kennemerland gebundeld in dit boek. Het zijn stuk voor stuk verhalen met een bijzondere inhoud, zoals verschillende genealogische zoektochten, een emigratieavontuur naar Rusland begin 20ste eeuw, een vermissing van heel lang geleden die eindelijk wordt opgelost, een veroordeling in het verleden waarbij de man vrijuit gaat voor overspel en de vrouw gestraft. In dit boek komt met name de waardering voor vrouwen uit het verleden naar voren. Kortom, het is een interessante mix geworden van verhalen over gewone mensen uit de geschiedenis van de regio Rijnland en Kennemerland met de volgende inhoud: Salomon Benjamin van Kloeten en Breestraat 52 te Leiden. Piet de Baar   De Matriacirkel van Trijntje Vink (1751-1819) uit Noordwijk aan Zee. Carla van Beers De Valkenburgse (ZH) Maria Kleijn werd veroordeeld tot 40 jaar verbanning wegens het plegen van vele diefstallen en het meerdere malen gelegenheid geven tot overspel. Jan van Egmond   Helena wordt Magdalena? Een reis van Tholen naar Leiden. Hans van Felius   Dirk van Alkemade en het Huys te Zassenem (Ter Leede). Aad van der Geest   Hollandse klompen uit Rusland: klompenmaker Arij Willem Bouman en zijn reizen naar Keizerrijk Rusland. Djoeke Gubler-Leeuwenhoek   Iedere tekening heeft een verhaal: de hospita’s van Beestenmarkt 48. Har van Fulpen en Ger Koper   Wij, vrouwen van het platteland! Cor Langeveld   De Haarlemse broers Mes, Napoleon en naar de Barrebiesjes gaan. Wijnand Mes   De ‘vrouwtjes’ van de Heeren studenten in Leiden. Ank Poland Rijk, maar met geld is niet alles te koop. Het leven van Wijnanda Petronella van Hoolwerff. Yvonne Prins   Een genealogische speurtocht naar een familiegeheim, eindigend aan de Zijlpoort. Ab Stikkelorum   Trijntje Cornelis en Maria Rijckaert. Twee Leidse vrouwen. Sytske Visscher     Verschenen 27 september 2025. Uitgave in eigen beheer, 206 pag. Prijs: € 25,-. Plus eventuele verzendkosten Bestellen bij: penningmeester-ryn@ngv.nl

ELO Nieuwsbrief september 2025 

2 okt 2025 - Commissaris van de koning op bezoek Eerder deze maand ontvingen we in het Gravensteen burgemeester Peter Heijkoop en Commissaris van de Koning Wouter Kolff. Samen met directeur Arthur Barendsen en gemeentearchivaris Cor de Graaf bekeken zij bijzondere archiefstukken. Dit was één van de eerste ontvangsten in het Gravensteen. Ons tijdelijke onderkomen dat we gebruiken gedurende de verbouwing — zowel als werkplek voor onze medewerkers als voor publieksactiviteiten. We houden je op de hoogte van de verdere ontwikkelingen.  Link naar de Nieuwbrief

Leidse geschiedenis in woord en beeld 

2 okt 2025 - Oktober, de landelijke Maand van de Geschiedenis, heeft ook een Leids historisch programma. Op de zaterdagmiddagen van 11, 18 en 25 oktober zijn er lezingen en films in de StadsKamer aan de Nieuwstraat 7 (aanvang 13 uur). De Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL) en de Leidse Video en Smalfilmliga (LVSL) hebben dit programma samengesteld, in samenwerking met StadsLab Leiden.  Zaterdag 11 oktober is het thema: de Meelfabriek en Leidse industrie. Frits van Oosten, schrijver van een vorig jaar verschenen boek over dit ooit grootste industriële bedrijf van Leiden, houdt een lezing. Hierna volgen korte films over Leidse historische (fabrieks-) gebouwen. Zaterdag 18 oktober staan oude Leidse liedjes op het programma. Dat de geschiedenis van Leiden zich ook leert kennen door te zingen, blijkt uit het ooit zo populaire liedboekje Het Leydsche Vreugden-Hof  (ca. 1662-1667). Universitair docent Olga van Marion zal vertellen over de rijke inhoud van deze bundel: over wandelen over de markt, tot een bezoek aan herbergen in de omgeving; van een vrolijk kermislied, tot een liefdesliedje op het Steenschuur. Natuurlijk zal er samenzang zijn van enkele oer-Leidse liederen. Voorafgaand aan de lezing zijn korte films met historische beelden van zingende Leidenaren te zien.   Zaterdag 25 oktober is gewijd aan Leidse vrouwen, met ontmoetingen tussen het Leidse Damescomité tot Zedelijke Verbetering van Gevangenen en zogenoemde ‘gevallen vrouwen’ die tussen 1886 en 1920 opgesloten zaten in het voormalige Pesthuis, dat toen dienstdeed als Rijkswerkinrichting. Marian Weevers, gepromoveerd op dit thema, houdt een lezing. Hierna wordt de film Goeie Mie vertoond, waarin het verhaal over de beroemde Leidse gifmengster Maria Catharina Swanenburg in een nieuw jasje is gestoken.    De StadsKamer, een initiatief van Stadslab Leiden i.s.m. Incluzio, is op deze zaterdagen geopend vanaf 12.00 uur. De toegang is vrij.    

Nieuwsbrief 52 

1 okt 2025 - Vandaag zijn de steigers bij de Latijnse School aan de kant van de Lokhorststraat en de Schoolsteeg weggehaald. Het markeert de naderende voltooiing van een van onze grootste projecten van de laatste jaren: de verduurzaming van dat gebouw. Om een beeld te geven van de omvang: op de twaalf dakvlakken liggen bij elkaar zo'n 13.500 dakpannen. De mensen van het aannemersbedrijf C.J. de Boer hebben deze zomer al die daken grondig geïsoleerd. Daar bleef het niet bij: ook de goten, dakkapellen, ramen en andere onderdelen van het pand zijn hersteld of vernieuwd. Intussen werken we natuurlijk ook aan onze andere panden. Hieronder kunt u lezen over een belangrijke verbetering van het interieur van Watersteeg 5. In deze nieuwsbrief vindt u ook andere berichten die te maken hebben met het werk van Diogenes. Link naar de Nieuwsbrief

Aad van der Geest, tweede prijs Schepperle-Award 2025 

28 sep 2025 - Tijdens het geslaagde evenement Familiegeschiedenis van de Nederlandse Genealogische Vereniging (VNG) op zaterdag 27 september 2025 in de Hooglandse Kerk was veel te doen. Een kort verslag staat onder de button Artikelen bij Besprekingen en Rapportages. Er werd ook een prijs uitgereikt, de Schepperle-Award 2025. Aad van der Geest, al jarenlang actief op het gebied van geschiedenis, archeologie en etymologie in zijn woonplaats Sassenheim, maar ook ver daarbuiten en redactielid van Rijnlandse Geschiedenis was een van de drie genomineerden. Zijn artikel ‘Dirk van Alkemade en het Huys te Zassenem’ won de tweede prijs. Aad, we zijn trots op je. Gefeliciteerd
Naar het nieuwsoverzicht

Agenda eendaags

Inloop Genealogie in Haarlem 

18 okt 2025 - Voor iedereen die op zoek wil naar zijn voorouders, maar niet precies weet hoe te beginnen organiseert de NGV [Nederlandse Genealogische Vereniging, afdeling Rijnland en Kennemerland] een inloopspreekuur Genealogie. Het Noord-Hollands Archief is elke derde zaterdag van de maand open,  en op deze dag zijn ook de vrijwilligers van de NGV Rijnland/Kennemerland in de studiezaal aanwezig om te assisteren bij uw onderzoek. Het adres van het Noord-Hollands Archief is Jansstraat 40 in Haarlem en de vrijwilligers zijn aanwezig van 10:00 uur tot 12:30 uur. Het onderzoek staat ook open voor genealogen die al wat langer bezig zijn, maar die ergens vast lopen.  P.S: Het genealogisch Spreekuur op de eerste zaterdagmorgen van de maand in de Bibliotheek in Oegstgeest gaat onverminderd voort, maar voor sommige belangstellenden is Haarlem wellicht makkelijker te bereiken.

Lezing Alwine de Vos van Steenwijk 

18 okt 2025 -  Alwine barones de Vos van Steenwijk (1921-2012) was een van de eerste vrouwen die doordrong in het mannelijke bolwerk van de diplomatie. Na een carrière in Bonn, Washington en Parijs besloot ze in de jaren 60 zich in te gaan zetten voor de allerarmsten aan de zijde van de priester Joseph Wresinski. Vanuit een daklozenkamp bij Parijs werkte ze aan de wereldwijde erkenning dat armoede een schending is van de mensenrechten.  Het levenspad van de in Noordwijk geboren barones Alwine de Vos van Steenwijk leek aanvankelijk een traditioneel pad te volgen. Geboren als kleindochter van een voorzitter van de Eerste Kamer en van een vleugeladjudant van keizer Wilhelm II, was een adellijk huwelijk zonder betaald werk haar meest voor de hand liggende toekomst. Maar na de oorlog koos ze voor de diplomatie, ook al werden vrouwen in die tijd actief ontmoedigd zo’n carrière te ambiëren.  Het werk in de diplomatie gaf haar echter niet de levensvervulling die ze zocht. De spiritueel geïnteresseerde Alwine bekeerde zich tot het katholicisme. Het was een moeilijke periode in jaar leven, qua gezondheid en in de liefde. Op 1 januari 1960 keerde ze de diplomatieke cocktails de rug toe en bezocht ze een daklozenkamp bij Parijs waar de allerarmsten probeerden te overleven.  Alwines ontmoeting met de charismatische leider priester Joseph Wresinski betekende een totale ommekeer van haar leven. Ze ging zich naast hem inzetten voor de allerarmsten. Zijn organisatie ATD Vierde Wereld verspreidde zich over vijf continenten en 33 landen. Mede dankzij haar Alwines inspanningen kwamen de belangen van de allerarmsten op de agenda’s van onder meer de Verenigde Naties, de Internationale Arbeidsorganisatie en de Raad van Europa.  In de laatste jaren van haar leven zette ze met theatermaker Laurens Umans de Joseph Wresinski Cultuur Stichting op, die theater maakt met en voor mensen die leven in armoede: wresinskicultuur.nl/ Alwine de Vos van Steenwijk overleed op 90-jarige leeftijd in Wijhe (OV) op familielandgoed De Gelder.  Aanvang: 15.00 uur Locatie: Oud-Katholieke Kerk, Cronesteinkade 2, Leiden Toegang is gratis

Leidse geschiedenis in woord en beeld: oude Leidse liedjes 

18 okt 2025 - Oktober, de landelijke Maand van de Geschiedenis, heeft ook een Leids historisch programma. Op de zaterdagmiddagen van 11, 18 en 25 oktober zijn er lezingen en films in de StadsKamer aan de Nieuwstraat 7 (aanvang 13 uur). De Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL) en de Leidse Video en Smalfilmliga (LVSL) hebben dit programma samengesteld, in samenwerking met StadsLab Leiden.  Zaterdag 18 oktober staan oude Leidse liedjes op het programma. Dat de geschiedenis van Leiden zich ook leert kennen door te zingen, blijkt uit het ooit zo populaire liedboekje Het Leydsche Vreugden-Hof  (ca. 1662-1667). Universitair docent Olga van Marion zal vertellen over de rijke inhoud van deze bundel: over wandelen over de markt, tot een bezoek aan herbergen in de omgeving; van een vrolijk kermislied, tot een liefdesliedje op het Steenschuur. Natuurlijk zal er samenzang zijn van enkele oer-Leidse liederen. Voorafgaand aan de lezing zijn korte films met historische beelden van zingende Leidenaren te zien. Link: Leidse geschiedenis in woord en beeld: oude Leidse liedjes

Leidse Salon: De Cipierster van het Leidse Gravenstreen 

19 okt 2025 - Op zondagmiddag 19 oktober organiseert de commissie Dirk van Eck een Leidse Salon, met Susan Su?r. Zij gaat met het publiek in gesprek over haar onderzoek naar Maria van Nispen: De cipierster van het Leidse Gravensteen.   Van 1699  tot 1727 was Maria van Nispen de cipierster van het Leidse Gravensteen. Eerst met haar man, Wingert la Loo en na zijn dood in 1713 alleen. Dat een weduwe het werk van haar man voortzette was niet bijzonder, ook niet als cipier. In de 17e eeuw waren twee weduwen Maria voorgegaan. Toch besloot Suèr zo'n 15 jaar geleden om verder onderzoek naar Van Nispen te doen. Wie was zij, waar kwam ze vandaan, maar ook: hoe was het dagelijks leven in het Gravensteen? In de periode dat Van Nispen er de scepter zwaaide, was de vrijheidsstraf ingevoerd en sommige tuchtelingen zaten tientallen jaren gevangen. Tijdens het onderzoek kwam Suèr erachter, dat veel, maar niet alles te achterhalen is in de archieven. Ze besloot de hiaten op te vullen met fantasie en een historische roman te schrijven. Maar waar houdt het feitelijk onderzoek op en begint de fictie? En zijn er belangrijke bronnen die ze over het hoofd ziet? Hierover gaat ze graag met u in gesprek.   Link: Leidse Salon: De Cipierster van het Leidse Gravenstreen

Wandelen langs Industrieel Erfgoed in Noordvest 

19 okt 2025 - Datum: 19 oktober 2025 Tijd: 14.15 uur Start: Café Re-Spons, Korte Mare 4, Leiden Leiden kent men vooral als universiteitsstad. Maar nog niet zo heel lang geleden was het in de eerste plaats een fabrieksstad. De Leidse sociale en economische geschiedenis is er een van een eeuwenoude nijverheidsstad. Staan de schijnwerpers doorgaans op de zeventiende eeuw, het hoogtij van de Leidse wolnijverheid en de industrialisatie van de negentiende eeuw heeft het huidige stadsbeeld net zo zeer bepaald. Een veelzijdige, maar arme fabrieksstad, zo herinneren de ouderen onder ons Leiden nog. Zo lang is dat nog niet geleden. Hoewel de sporen van het fabriekswezen zelfs aan het Rapenburg zichtbaar zijn, waren het vooral de noordelijke en oostelijke binnenstad die eind 19e, begin 20e eeuw veranderden in wat eigenlijk één groot fabrieksterrein was. Dat gebeurde vooral in de wijk rond de Langegracht en Lammermarkt, Noordvest. En er wonen tegenwoordig dan wel weer veel mensen, de sporen van de industrie liggen er overal voor het oprapen: Scheltema, Clos & Leembruggen, de gasfabriek, Hartevelt en nog veel meer. Noordvest is zelfs de plek waar de industrialisatie van Nederland anno 1816 begonnen is, een gevelsteen aan de Derde Binnenvestgracht herinnert daar nog aan. En de wijk telt meer herinneringen aan belangrijke, vernieuwende ontwikkelingen. Weliswaar is er veel afgebroken, er valt nog heel veel te zien. Wij starten in Café Re-Spons om 14.15 uur (inloop vanaf 14.00 uur) met een korte presentatie door stadshistoricus Cor Smit met koffie/thee en wat lekkers. De wandelexcursie, inclusief presentatie, duurt circa 2 uur. De kosten inclusief koffie/thee/koek zijn € 11,-- voor (duo)leden en € 13,50 voor introducés. Na aanmelding kunt u het bedrag overmaken naar: NL67 INGB 0005 9012 64 t.n.v. Vereniging Oud Leiden (let op: dit is een ander rekeningnummer dan voor de contributiebetaling). Vermeld bij de betaling uw HVOL-lidnummer, 'Wandelexcursie Noordvest' en eventueel de naam van uw introducé. U bent definitief aangemeld zodra de betaling binnen is. Annuleren kan tot tien dagen voor de excursie. In totaal kunnen er 20 mensen mee. U kunt zich via onderstaand formulier aanmelden. AANMELDFORMULIER Link: Wandelen langs Industrieel Erfgoed in Noordvest
Naar de agenda

Agenda meerdaags

Meesterlijk Mysterie - Over Rembrandts raadselachtige tijdgenoot 

11 okt 2025 t/m 8 mrt 2026 - Emotie, verstilling en melancholie. Fenomenaal geschilderd. Maar door wie? Dat weet niemand. In de tentoonstelling Meesterlijk Mysterie - Over Rembrandts raadselachtige tijdgenoot leer je deze anonieme tijdgenoot van Rembrandt kennen: Meester I.S. De intieme schilderijen zijn meesterlijk geschilderd, vol detail en psychologische diepgang. Museum De Lakenhal brengt, samen met Serlachius Museum in Finland, de schilderijen van Meester I.S. uit internationale en particuliere collecties voor het eerst bij elkaar. Ze worden getoond naast werk van tijdgenoten Rembrandt, Gerrit Dou en Jan Lievens. Ontdek het geheimzinnige verhaal van een groot kunstenaar, wiens naam onbekend bleef. De tentoonstelling is te zien van 11 oktober 2025 t/m 8 maart 2026.

Tentoonstelling 'Pieter Groeneveldt: de kunst van de eenvoud' 

24 sep t/m 21 dec 2025 - Pieter Groeneveldt (1889 – 1982) was een veelzijdig kunstenaar met een brede artistieke belangstelling. In 1923 opende hij in Den Haag de bloemenwinkel Sheherezade, waar hij zijn bloemstukken presenteerde in keramiek van eigen makelij. Vier jaar later vestigde hij een werkplaats voor het vervaardigen van aardewerk aan de Donklaan in Voorschoten, die zou uitgroeien tot de ‘Groeneveldt Aardewerkfabriek’. Er werd zo’n dertig jaar lang succesvol geproduceerd. In 1972 was een faillissement echter onvermijdelijk. Pieter Groeneveldt bleef als keramist actief in zijn atelier aan huis. Vooral de vazen, potten en schalen uit deze periode zijn zeer geliefd en gezocht. Museum Voorschoten is trots op de omvangrijke collectie aardewerk van Groeneveldt, die in de loop van de tijd is verworven. Al eerder, in 2006 en 2013, waren er tentoonstellingen van de keramiek. Sindsdien zijn verschillende voorwerpen uit de collectie steeds te zien geweest in overzichtstentoonstellingen over de lokale historie en de kunstnijverheid. Enkele jaren geleden kwamen medewerkers van het museum in contact met drie kenners en verzamelaars van het aardewerk van Groeneveldt. Het idee ontstond een tentoonstelling in te richten met een selectie van het aardewerk uit de collecties van deze verzamelaars, aangevuld met stukken uit de collectie van het museum. En zo presenteert Museum Voorschoten nu de expositie ‘Pieter Groeneveldt: de kunst van de eenvoud’. De tentoonstelling is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de genoemde verzamelaars. Deze expositie biedt een unieke kans een aantal topstukken van Groeneveldt uit privé-collecties te zien. Dankzij een interview op film met Groeneveldts achterneef Henri Boshouwer Kroet krijgt de bezoeker een beeld van de kunstenaar als persoon. In een videopresentatie toont de keramiste Ilse Pijper hoe het vervaardigen van keramiek in zijn werk gaat. De tentoonstelling is te zien van 24 september tot en met 21 december.

Tentoonstelling Kunstenaarsdorpen Muze met zes gezichten 

21 sep 2025 t/m 18 jan 2026 - Vanaf zondag 21 september 2025 is in het Katwijks Museum een nieuwe tentoonstelling te zien, Kunstenaarsdorpen Muze met zes gezichten. Het is opnieuw een bijzondere tentoonstelling, omdat zij niet alleen schilderijen, gouaches en tekeningen toont over Katwijk, maar ook over nog vijf andere kunstenaarsdorpen van omstreeks 1900. Naast Katwijk zijn dat Domburg, Nunspeet, Volendam, Laren en Bergen. De tentoonstelling brengt het werk bij elkaar van grote namen, zoals  Van Goyen, Israëls, Artz ,Kaemmerer, Wallat,  Castle Keith, Gruppé, Toorop en Sluiter. Van elk dorp zijn dezelfde taferelen te bewonderen, dorpsgezichten, landschap, interieurs en de bewoners en hun werkzaamheden. Tot slot is er, als contrast, van elk dorp een schilderij van het dorp zoals het er tegenwoordig uitziet. Zo ontstaat een caleidoscopisch beeld van zes dorpen die gemeen hebben dat zij ooit omvangrijke kunstenaarskolonies kenden, en toch verschillend zijn door hun uiterlijk, de kleding van de bewoners, hun latere ontwikkeling en het feit of het dorp wel of niet aan een kust lag. Aanleiding voor de expositie is dat de gemeente Katwijk, het Katwijks Museum en de stichting Kunstenaarsvereeniging Katwijk DUNAatelier gezamenlijk gastheer zijn voor de jaarvergadering van EuroArt die van 25 tot 28 september plaatsvindt. EuroArt is de Europese federatie van 45 kunstenaarsdorpen uit dertien landen, zodat deze vergadering een internationaal publiek naar de nieuwe tentoonstelling in het Katwijks Museum brengt. Kunstenaarsdorpen Muze met zes gezichten is te zien in het Katwijks Museum van 21 september 2025 tot en met 18 januari 2026. Voor meer informatie, kaartverkoop en openingstijden zie www.katwijksmuseum.nl. 

'Het Rijke Roomse Leven" 

1 sep 2025 t/m 30 jun 2026 - Op zondag 31 augustus werd in museum Oud Alkemade in Oude Wetering de nieuwe tentoonstelling ‘het Rijke Roomse Leven’ geopend. Het is een prachtige verzameling geworden van beelden, schilderijen en attributen!  Het is zeker de moeite waard om een bezoek aan deze tentoonstelling te brengen. Het katholieke geloof in al zijn pracht en praal wordt op mooie wijze uitgebeeld in de vorm van voorwerpen, heiligenbeelden, foto’s, kleding en we vertonen gevarieerd diverse prachtige films met betrekking tot dit thema waaronder die van de Sacramentsprocessie van Rijpwetering naar Oud Ade, van afgelopen zomer. Een feest van herkenning voor vele ouderen, een kennismaking voor de jongere generatie! Het museum aan de Saskia van Uylenburchlaan 22 is geopend op zondagmiddag van 14.00-17.00 uur en dinsdagmiddag van 13.30-16.00 uur. De tentoonstelling is te zien t/m 30 juni 2026

Expositie ‘VAREN VOOR VRIJHEID’ 

3 mei 2025 t/m 15 mrt 2026 - Vanaf 3 mei 2025 presenteert Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945 in het Katwijks Museum de expositie ‘VAREN VOOR VRIJHEID - de onmisbare rol van de Nederlandse koopvaardij in WOII’. AANLEIDING Tachtig jaar geleden kwam er een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Dit jaar vieren en herdenken wij ‘80 jaar Vrijheid’. In dit kader wil de Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945 speciale aandacht schenken aan een onderbelicht hoofdstuk uit de geschiedenis: de onmisbare rol van de Nederlandse koopvaardij in de bevrijding van Europa en Azië.   Ondanks gevaren van bommenwerpers, onderzeeboten en zeemijnen speelden Nederlandse koopvaardijschepen een cruciale rol in de bevoorrading van de geallieerden. De expositie brengt een ode aan alle opvarenden van de koopvaardij, die onder levensgevaarlijke omstandigheden hun plicht deden. Zij hielden koers! ROL KOOPVAARDIJ De expositie verhaalt over de risico’s en ontberingen die Nederlandse zeelieden hebben moeten doorstaan in de zes jaar die zij van huis waren. Ze belicht de wereldwijde overzeese geallieerde oorlogvoering tegen Duitsland en Japan. Die oorlog bestond niet alleen uit militaire, maar ook uit enorme logistieke operaties overzee. Talloze vrachtschepen, tankers, zeeslepers en passagiersschepen vervoerden, veelal in konvooi varend, jarenlang kolossale hoeveelheden materieel, munitie, troepen en voorraden over de Atlantische Oceaan, de Noordelijke IJszee, de Middellandse Zee, de Stille Oceaan en de Javazee. Nederlandse passagiersschepen vervoerden tijdens de oorlog zo’n 2 miljoen man aan troepen over de wereldzeeën. Alleen al de tot troepentransportschip omgebouwde ‘Nieuw Amsterdam’ nam bijna 400.000 manschappen voor haar rekening. Zonder deze zeetransporten zou de oorlogvoering van de geallieerden onmogelijk zijn geweest en hadden wij onze vrijheid in 1945 niet herwonnen. Nederland had begin 1940 met 1.200 zeeschepen een van de grootste koopvaardijvloten ter wereld. Deze vloot telde ruim 32.000 bemanningsleden, waarvan ongeveer 19.000 Nederlanders. VAARPLICHT De Nederlandse regering in ballingschap in Londen besloot in juni 1940 de koopvaardij te militariseren en legde bemanningsleden een vaarplicht op. Nog dezelfde maand hielpen Nederlandse schepen bij de evacuatie van Britse troepen uit Duinkerken naar Engeland. Daarna speelden ze onder meer een cruciale rol bij de evacuatie van Britse eenheden uit Griekenland in april 1941, de bevoorrading van Malta midden 1941, de invasie van Frans Noord-Afrika eind 1942 en de invasie van Normandië op en na D-Day. Bovendien namen Nederlandse koopvaardijschepen massaal deel aan de Slag om de Atlantische Oceaan, de konvooien van de Verenigde Staten naar de Sovjet-Unie en aan de konvooien over de Stille Oceaan. Ook in de Indische wateren speelde de Nederlandse koopvaardij een grote rol, vooral in de eerste maanden van 1942. ENORME VERLIEZEN In totaal gingen 525 Nederlandse koopvaardijschepen verloren, waarbij 4.200 zeelieden het leven lieten. Desondanks bleef de Nederlandse koopvaardij een essentiële rol speken, zelfs ruim na de geallieerde overwinning in 1945. Soldaten moesten met hun materieel tenslotte ook weer terug naar huis. Pas in maart 1946 werd de vaarplicht opgeheven. GROOTSTE BIJDRAGE De inzet van de koopvaardijvloot is de grootste Nederlandse bijdrage aan de geallieerde overwinning en van onschatbare waarde gebleken. Toch is deze bijdrage lange tijd onderbelicht gebleven. De expositie ‘Varen voor Vrijheid’ brengt dit dramatische verhaal in het Katwijks Museum tot leven met aangrijpende foto’s, persoonlijke voorwerpen, authentieke scheepsmodellen, indrukwekkende schilderijen, een grote wand met scheepsmodellen op schaal en een imposante maquette van een konvooi op zee. Gedurende de expositie worden rondleidingen gegeven en lezingen georganiseerd, waarin experts en nabestaanden deze bijzondere geschiedenis verder uitdiepen.  
Naar de agenda

Artikelen

Rijnlandse ontginningen op hoogveen of laagveen

28 sep 2025 - Lang gold het idee dat de middeleeuwse ontginningen in Rijnland plaatsvonden op grote hoogveenkoepels, geschikt voor landbouw en turfwinning. Dik Parlevliet toont echter aan dat dit beeld grotendeels op aannames berust. Historische en archeologische gegevens wijzen erop dat de eerste ontginningen begonnen langs Rijnoevers en kreken, en zich uitbreidden naar laagveen- en bosveengebieden. Dit land was vruchtbaar en bruikbaar voor graanteelt, terwijl hoogveen zuur en ongeschikt was. Methoden om hoogveen te verbeteren waren in de Middeleeuwen nauwelijks uitvoerbaar. Turfwinning groeide wel in belang, gedreven door de vraag naar brandstof. Bronnen uit de 14e en 15e eeuw tonen bovendien aan dat op veengrond nog rogge en gerst werd verbouwd. Natuurlijke processen, zoals de afdamming van de Rijn bij Wijk bij Duurstede, vergemakkelijkten de ontwatering. Parlevliet concludeert dan ook dat de Rijnlandse ontginningen grotendeels plaatsvonden op laagveen, en dat het beeld van één uitgestrekt hoogveenmassief moet worden herzien.

De geschiedenis van het huis Adegeest in Voorschoten.

23 aug 2025 - Het huis Adegeest dateert uit de dertiende eeuw en was toen eigendom van het geslacht Van Wassenaer. Misschien is Adegeest nog ouder maar daarvan zijn geen gegevens bekend. Na 1395 had het geslacht Van den Bosch Adegeest in leen van de graven van Holland. Tijdens het beleg van Leiden in 1573/1574 is Adegeest vermoedelijk verbrand. In 1672 kreeg Johan van der Meer Adegeest in vrij eigendom en kreeg hij het recht om bij Adegeest twee zwanen te houden. Johan bouwde een nieuwe buitenplaats op de plaats van de middeleeuwse boerderij en liet op enige afstand van de buitenplaats een nieuwe boerderij bouwen. In 1863 is de buitenplaats afgebroken. Nabij de buitenplaats stond een boerderij die nog steeds bestaat. In 1961 werd Adegeest door de gemeente onteigend en werden er ongeveer 1300 huizen in de nieuwe wijk Adegeest gebouwd.

‘Kniertje in Opstand’.

15 jul 2025 - Sjaak van der Velden beschrijft hoe in februari 1990 een vijftigtal vrouwen in staking gingen bij het Katwijkse bedrijf Ouwehand. Zij waren hun tweederangspositie als visverwerkers meer dan zat. Zij waren oproepkrachten en vreesden door uitzendkrachten vervangen te worden. Zij wilden gewoon een vast contract en binnen de CAO vallen. Daarnaast waren er nog heel wat andere klachten. De staking werd indertijd geschetst als een spontane actie. Van der Velden laat echter zien dat de Dienstenbond FNV een belangrijke rol speelde. De Katwijkse ‘Kniertjes’ namen wel het initiatief, overigens na een lange voorgeschiedenis. Steunde de FNV de staking, het CNV – de grootste bond bij Ouwehand – deed dat niet. Andere arbeiders lieten zich dan ook makkelijk door de directie opjutten tegen de staaksters. Van der Velden laat zien hoe het eraan toeging bij deze (kleine) staking met bijeenkomsten in de Ontmoetingkerk, eigen stakersliedjes en het bewerken van de pers. Uiteindelijk wonnen de vrouwen. Na een week verklaarde de directie dat de CAO 1990 ook op hen van toepassing zou zijn. Op 16 maart vierden de vrouwen daarom feest. Voor de vrouw die voorop ging kreeg het gebeuren later echter een nare nasmaak. Zij werd ontslagen omdat ze te negatief over de producten van Ouwehand had gesproken in een interview.

Op weg naar de Corbulotunnel

3 jul 2025 - De komst van de automobiel ruim een eeuw geleden bracht grote veranderingen aan het wegennet met zich mee. Aanpassingen die niet direct en niet zonder slag of stoot zijn gerealiseerd. In onze omgeving kwam er een nieuwe weg door de Haarlemmermeer langs Schiphol, Rijksweg 4, nu A44. Nog voor de Tweede Wereldoorlog waren er ook plannen voor de 4a langs de oostkant van Leiden en om beide wegen met tunnels te verbinden. Deze, nu de A4, werd pas in 1968 voltooid. De toen al gewenste verbinding tussen beide rijkswegen kwam pas in 2024 tot stand. In het rijk geïllustreerde artikel staan de vele hobbels beschreven die genomen moesten worden om zo ver te komen. Een proces waarin mejuffrouw Begeer van de Zilverfabriek in Voorschoten een markante rol speelde. Bijna een eeuw na de eerste initiatieven kon de Corbulotunnel in de Rijnlandroute, de N434, geopend kon worden. De verbinding tussen A4 en A44 en daarmee de ontsluiting van het zuidelijk deel van de Duin- en Bollenstreek is daarmee een feit.

De andere kant van het verleden van Rijnland. Een schets van verbindingen met kolonialisme en slavernij.

24 jun 2025 - Ramackers plaatst de slavernij in het bredere kader van kolonialisme. Daardoor komen niet alleen de WIC en 'de West' aan de orde, maar ook de VOC en 'de Oost', zoals ook in het Leidse (voor)onderzoek gebeurde. Dat de Leidse verbindingen veel sterker bleken dan menigeen dacht, is eigenlijk niet vreemd voor een stad die bestuurders leverde voor WIC en VOC. Maar er zijn ook verbindingen met Rijnland. Zo zijn enkele van de vroegste investeerders in de WIC te vinden in Koudekerk en Warmond, dragen plantages en forten namen als Katwijk en Noordwijk, is er een VOC-schip met de naam Keukenhof en is het buiten Berbice in Voorschoten vernoemd naar de plantagekolonie waar de eigenaren hun fortuin vergaarden. Interessant is ook dat ruim 13.000 Rijnlanders in VOC-dienst zijn gegaan. Weliswaar kwamen er 10.000 uit Leiden, maar de rest uit alle Rijnlandse plaatsen, met Katwijk (555), Alphen aan den Rijn (356) en Noordwijk (264) als belangrijkste. De koloniale wereld met haar slavernij was misschien helemaal niet zo ver weg. Ramackers eindigt met de Indonesische Onafhankelijkheidstrijd (spotlight op Leiden en Leiderdorp) en de (her)ontdekking in de Leidse UB van de 'Wij slaven van Suriname' van Anton de Kom. Het artikel is een verkenning, stipt veel dingen aan en stimuleert hopelijk tot verder onderzoek.
Naar de artikelen

Deze website wordt mede mogelijk gemaakt door

Advertentie