Rijnlandse Geschiedenis streeft naar meer historische samenhang en kennisuitwisseling in de regio.

verenigingen

musea

instellingen

Historische Vereniging Oud Leiden

De Historische Vereniging Oud Leiden houdt zich al honderd jaar bezig met de geschiedenis van de Sleutelstad. De Vereniging werd in 1902 opgericht door een groep enthousiaste mensen die de kennis van de geschiedenis van Leiden en omstreken wilden bevorderen en het culturele erfgoed beschermen. Met verve is er in de loop van de tijd geageerd tegen aantasting en afbraak van belangrijke (kunst)historische monumenten. Menig waardevol, historisch stukje stad is daardoor bewaard gebleven. Maar ook de wijde omgeving van Leiden geniet de warme belangstelling van de Vereniging.

'Oud Leiden' is een actieve gesprekspartner van zowel de gemeente en de provincie als ook van het rijk als het om behoud van bouwkundige en historische zaken.

Onze vereniging heeft zich in haar ruim 110-jarig bestaan ontwikkeld tot een actieve gesprekspartner van gemeente, provincie en rijk als het om Leidse stedelijke ontwikkeling gaat en werkt daarbij samen met andere groeperingen die bescherming van het Leidse historisch of toekomstig erfgoed hoog in het vaandel hebben.

Nieuws

Verkiezing OUD LEIDENPRIJS 2025

11 sep 2025 - Wie wint de Oud Leidenprijs 2025? De uitreiking van deze prestigieuze publieksprijs - tijdens de dies van de Historische Vereniging Oud Leiden op zaterdag 1 november in de Hooglandse Kerk - komt in zicht. Maar eerst is het publiek aan de beurt. Leden én niet-leden van ‘Oud Leiden’ kunnen tot en met 24 oktober hun stem uitbrengen op een van de genomineerden. Stemmen kan via oudleiden.nl/stemformulierpublieksprijs De volgende vijf publicaties/evenementen zijn na een zorgvuldige selectie uit het rijke aanbod van de afgelopen drie jaar door een onafhankelijke jury genomineerd. De jury stond onder voorzitterschap van erelid van Oud Leiden Gerard Kramer. Hieronder in willekeurige volgorde, met een korte onderbouwing door de jury: · Boek: 'Historische Atlas van Leiden, 1200 jaar ontwikkeling in zestig kaarten'. Een mooi verzorgde uitgave die ontstaan en ontwikkeling van Leiden op een overzichtelijke en handzame wijze in woord en vooral beeld brengt. Rijk geïllustreerd. · Toneel: ‘Beleg’. Het Beleg der Stadt Leyden van Lucretia van Merken uit 1774, fraai hertaald door Bart Vieveen en door hem geregisseerd, in 2024 opgevoerd in de Leidse Schouwburg ter gelegenheid van 450 jaar Leidens ontzet. Leidse geschiedenis met een actueel thema: dilemma’s en keuzes in tijden van oorlog en opstand. · Evenement: Het grote Leidse volksfeest ‘3 oktober’ wordt ieder jaar gevierd, maar de editie van 2024, ter gelegenheid van 450 jaar bevrijding van Leiden, was een bijzondere, die met vele manifestaties de stad Leiden dagenlang in de ban heeft gehouden. · Film: De film ’NICO’ is knap gecomponeerd met foto’s van Leiden van de bekende fotograaf Nico van der Horst, met bijpassende Hollandse liedjes/muziek. De film geeft een mooi tijdsbeeld van Leiden in met name de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw. · Boek: ‘Sporen van Drie Oktober. Tastbare herinneringen van beleg en ontzet van Leiden’ van Ruurd Kok, een goed verzorgde publicatie die ook een vaak onderbelicht beeld geeft van de impact die de aanloop naar het ontzet van Leiden in de wijde regio heeft gehad. Parallel is ook een documentaire met deze titel gemaakt. Stem op een van bovenstaande genomineerden! Dat kan t/m 24 oktober via oudleiden.nl/stemformulierpublieksprijs

Oud Leidenprijs 2025

1 jul 2025 - Oproep HVOL om kandidaten voor te dragen ‘Zoektocht’ naar winnaar Oud Leidenprijs 2025 Wie wordt de winnaar van de Oud Leidenprijs 2025? In aanloop naar de verkiezing van de publieksprijs roept het bestuur van de HVOL iedereen op om kandidaten voor te dragen. De inzendingen mogen variëren van evenementen tot publicaties en van exposities tot (theater)voorstellingen, zolang ze maar een link hebben met de Leidse geschiedenis en in 2022, 2023 of 2024 het licht hebben gezien. Een mailtje naar oudleidenprijs@oudleiden.nl met enkele gegevens (zoals naam kandidaat en korte beschrijving voordracht) volstaat. Uit alle inzendingen stelt een deskundige en onafhankelijke jury, onder voorzitterschap van erelid Gerard Kramer, een shortlist samen. Het publiek krijgt vervolgens na de zomer de mogelijkheid een stem uit te brengen op een van de nominaties op de shortlist. Dat kan te zijner tijd via de site van de HVOL. Op deze site is ook algemene informatie, zoals o.a. het reglement, over de prijs te vinden. Tijdens de dies op 1 november wordt de uiteindelijke winnaar bekendgemaakt (de meeste stemmen gelden). En dan weten we wie de opvolger wordt van de vorige winnaars van de publieksprijs: het boek De jonge Rembrandt van Onno Blom en de Herbegrafenis van Diederik van Leyden Gael, een initiatief van de Historische Begraafplaats Groenesteeg. Aanvankelijk werden de Oud Leidenprijzen (wetenschaps- en publieksprijs) eens in de vijf jaar gelijktijdig uitgereikt. Sinds 2024 is dat een jaarlijks festijn. De prijzen worden nu om en om uitgereikt. Voor deze vernieuwde opzet is gekozen gezien het steeds ruimere aanbod en om de verjaardag van de vereniging, namelijk de dies op 1 november, een extra feestelijk karakter te geven. Aan de prijs is, naast ‘eeuwige Leidse roem’, een oorkonde en een geldbedrag verbonden Rens Heruer, voorzitter van de commissie die de verkiezing begeleidt, hoopt op een groot aantal inzendingen. ,,Er was de afgelopen jaren in onze stad weer sprake van een veelheid aan mooie activiteiten met een historisch tintje. Ik roep dan ook van harte iedereen op een kandidaat aan te dragen’’. Voordrachten kunnen nog tot 17 augustus worden aangemeld via oudleidenprijs@oudleiden.nl. Direct daarna volgt (onder meer in een extra nieuwsbrief van de HVOL) uitleg over het vervolg, zoals de stemprocedure.

Ode aan Jan van Hout (aflevering 23): De landscheiding tussen Rijnland en Amstelland

2 jun 2025 - Op 21 april 1592 stond een bijeenkomst gepland in Oude Wetering tussen een afvaardiging van hoogheemraden en hoofdingelanden van Rijnland en de stad Leiden om met name de Bilderdam te gaan inspecteren en te bepalen of deze open verbinding tussen Rijnland en Amstelland niet gesloten zou moeten worden (met sluizen vanwege het scheepvaartbelang). De stad Leiden stuurde voor de zekerheid vantevoren een zware deputatie met daarin de twee stadspensionarissen Vos en Hogerbeets om alvast alles te inspecteren en dus met een grote voorsprong aan de conferentie in Oude Wetering deel te nemen. Een en ander speelt zich af tegen de achtergrond van de tegengestelde belangen van Rijnland enerzijds en de stad Leiden anderzijds, maar ook de vete tussen Dirck van Egmond (Rijnland) en Jan van Hout (stad Leiden). Dit intrigerende verhaal en de transcripties van de documenten betreffende deze mistige kwestie zijn dankzij Piet de Baar op onze website te lezen in deze nieuwe aflevering getiteld “De landscheiding tussen Rijnland en Amstelland“.

'Zoektocht' naar winnaar Oud Leidenprijs 2025

1 mrt 2025 - Wie wordt de winnaar van de Oud Leidenprijs 2025? In aanloop naar de verkiezing van de publieksprijs roept het bestuur van de Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL) eenieder op om kandidaten voor te dragen. De inzendingen mogen variëren van evenementen tot publicaties en van exposities tot (theater)voorstellingen, zolang ze maar een link hebben met de Leidse geschiedenis en in 2022, 2023 of 2024 het licht hebben gezien. Een mailtje naar oudleidenprijs@oudleiden.nl met enkele gegevens (zoals naam kandidaat en korte beschrijving voordracht) volstaat. Uit alle inzendingen stelt een deskundige en onafhankelijke jury, onder voorzitterschap van erelid Gerard Kramer, een shortlist samen. Het publiek krijgt vervolgens (na de zomer) de mogelijkheid een stem uit te brengen op een van de nominaties op de shortlist. Dat kan te zijner tijd via de site van de HVOL: www.oudleiden.nl. Op deze site is ook algemene informatie (o.a. het reglement) over de prijs te vinden. Tijdens de dies begin november wordt de uiteindelijke winnaar bekendgemaakt (de meeste stemmen gelden). En dan weten we wie de opvolger wordt van de vorige winnaars van de publieksprijs: het boek De jonge Rembrandt van Onno Blom en de Herbegrafenis van Diederik van Leyden Gael, een initiatief van de Historische Begraafplaats Groenesteeg. Aanvankelijk werden de Oud Leidenprijzen (wetenschaps- en publieksprijs) eens in de vijf jaar gelijktijdig uitgereikt. Sinds 2024 is dat een jaarlijks festijn en gebeurt dat om en om. Voor deze vernieuwde opzet is gekozen gezien het steeds ruimere aanbod en om de verjaardag van de vereniging (de dies begin november) een extra feestelijk karakter te geven. Aan de prijs is, naast ‘eeuwige Leidse roem’, een oorkonde en een geldbedrag verbonden Rens Heruer, voorzitter van de commissie die de verkiezing begeleidt, hoopt op een groot aantal inzendingen. ,,Er was de afgelopen jaren in onze stad weer sprake van een veelheid aan mooie activiteiten met een historisch tintje. Ik roep dan ook van harte iedereen op een kandidaat aan te dragen via ons speciale mailadres oudleidenprijs@oudleiden.nl’’.

Geleerdheid onder de zerken. De 67 professoren van de begraafplaats Groenesteeg

7 feb 2025 - Uit handen van auteur Lodewijk Kallenberg heeft rector magnificus Hester Bijl het eerste exemplaar gekregen van Geleerdheid onder de zerken. De zevenenzestig professoren van de historische begraafplaats Groenesteeg. Het boek is verschenen in het kader van 450 jaar Universiteit Leiden. “Dit boek ontsluit naast de wetenschappelijke prestaties ook de persoonlijke verhalen van de hoogleraren", aldus Bijl over het omvangrijke en rijk geïllustreerde boek. "Daarmee is ‘Geleerdheid onder de zerken’ een waardevolle aanvulling op de geschiedschrijving van de universitaire gemeenschap en de Universiteit Leiden die in 2025 maar liefst 450 jaar bestaat.” Het 232 pagina's tellende boek met 550 illustraties, bevast, naast hoofdstukken over de historische begraafplaats Groenesteeg en de Universiteit Leiden, biografieën van de zevenenzestig hoogleraren, die op Groenesteeg zijn begraven. Deze professoren hebben niet alleen in de universitaire wereld, maar ook in de Leidse gemeenschap een belangrijke rol gespeeld. Wat het boek bijzonder maakt, is dat het niet alleen over hun wetenschappelijk werk gaat, maar over hun hele leven: in welke gezin groeiden zij op, wat deden zij voordat zij hoogleraar werden, waar woonden zij in Leiden, hoe was hun eigen gezin samengesteld, wat waren hun maatschappelijke activiteiten en soortgelijke zaken. Het boek is te koop via het winkeltje van Oud Leiden, HVOL-leden betalen 30 euro (winkelprijs is 35 euro).

Historica Agnes van Steen heeft de wetenschapsprijs van Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL) gewonnen.

4 nov 2024 - Historica Agnes van Steen heeft de wetenschapsprijs van Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL) gewonnen. Ze ontving de prijs zaterdagochtend in de Hooglandse Kerk, op de 122steverjaardag van de HVOL Haar studie ‘Van liefdadigheid naar abortusstrijd. Leidse vrouwen en de Nederlandse vrouwenbeweging van 1860 tot 1990’ levert volgens de jury een bijzonder belangrijke bijdrage aan de Leidse stadsgeschiedenis. Geen mooiere plek om een jaarfeest van een historisch gezelschap te vieren, dan de Hooglandse Kerk. Daarom kwam ook een substantieel aantal HVOL-leden zaterdagochtend af op het verjaarspartijtje van het genootschap, in het monumentale gebedshuis waarvan al in 1314 melding werd gemaakt. Opmerkingen over de bovengemiddelde leeftijd van de meeste bezoekers worden door de organisatoren schouderophalend geïncasseerd. Historisch besef komt nu eenmaal met de jaren.

Plaquette aan gevel voormalig woonhuis Lucretia van Merken

31 okt 2024 - De Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL) wil de toneelschrijver Lucretia van Merken blijvend eren met een plaquette aan de gevel van Rapenburg 41, waar zij in 1789 is gestorven. Zij schreef Het beleg der stad Leyden in 1774 speciaal voor het tweede eeuwfeest van Leidens Ontzet. Deze plaquette werd op woensdag 30 oktober onthuld door Lidewij Gerits en Maaike Damen, die respectievelijk Elisabeth van der Werf en Magdalena Moons speelden in het toneelstuk Beleg dat de afgelopen weken vijfmaal in de Leidse schouwburg is opgevoerd. De HVOL voerde bij de viering van 450 jaar Leidens Ontzet Beleg uit, de bewerking en hertaling van een toneelstuk uit 1774. Lucretia van Merken (1721-1789) schreef Het beleg der stad Leyden in 1774 speciaal voor het tweede eeuwfeest van Leidens Ontzet. Magdalena Moons en Elisabeth van der Werf, de burgemeestersdochter, spelen daarin de hoofdrollen. Het stuk werd tot ver in de 19de eeuw uitgevoerd in de Leidse Schouwburg. In haar tijd was Lucretia zo beroemd als toneelschrijver dat zij de bijnaam ‘vrouwelijke Vondel’ had gekregen. Ook Betje Wolff en Aagje Deken behoorden tot haar kennissenkring. Tegenwoordig is Lucretia volledig in de vergetelheid geraakt, hoewel in de Leidse Stevenshof een straat naar haar is vernoemd. Voor hun verdiensten voor de stad kregen Lucretia en haar echtgenoot het Leidse poorterschap aangeboden, wat tegenwoordig wel wordt geïnterpreteerd als een ‘ereburgerschap’. Net als Het beleg der stad Leyden in 1774 werd Beleg in september 2024 in de Leidse schouwburg uitgevoerd. Op latere leeftijd trouwde Lucretia met Nicolaas Simon van Winter (1718-1795), een vermogend Amsterdams zakenman. Omdat zij beiden niet erg gezond waren, brachten zij vanaf 1773 de zomers ver buiten hun woonplaats Amsterdam door, op hun buiten Bijdorp, aan de Nieuwe Rijn. Daar ontvingen zij vele vrienden en bekenden, voornamelijk uit remonstrantse en patriotse kringen, ook Leidse notabelen. In 1782 besloten zij niet meer naar Amsterdam terug te reizen, maar in Leiden te gaan wonen. Aanvankelijk huurden zij Rapenburg 41; kort na Lucretia’s overlijden heeft Nicolaas Simon het pand kunnen kopen.

Maand van Leidse geschiedenis in de Leidse StadsKamer

15 okt 2024 - De Historische Vereniging Oud Leiden verzorgt in de ‘StadsKamer’ aan de Nieuwstraat 7 op de zaterdagmiddagen in oktober tal van interessante activiteiten in het kader van de Maand van de Leidse Geschiedenis. In het pand aan de overkant van de bibliotheek kun je die zaterdagmiddagen van 12.00 tot 17.00 uur informatie krijgen over het werk van de Historische Verenging Oud Leiden. En dan vooral over de Beeldbank van Oud Leiden met een rijke verzameling aan fotomateriaal van de stad en over Historisch Leiden in Kaart met een unieke reconstructie van de Personen en Percelen van Leiden vanaf midden 16e eeuw. Verder zijn er om 13.00 uur flitslezingen van auteurs van Leidse boeken: 5 oktober: Stefan Glasbergen over de beeldhouwer Rombout Verhulst 12 oktober: Rens Heruer met ‘Lof!!!’ over de onbekende Leidse ontzetgeschiedenis. 19 oktober: Ruurd Kok met Sporen van Drie Oktober 26 oktober: Frits van Oosten met De geschiedenis van de Leidse Meelfabriek Daarnaast zijn er iedere zaterdag in oktober om 15.00 uur presentaties over de verschillende commissies van de Historische Vereniging Oud Leiden. Na afloop van de lezingen zijn de hierboven genoemde boeken te koop of via inschrijving te verkrijgen. Tevens is op 19 oktober de Historische Atlas van Leiden te koop. Deze atlas beschrijft meer dan duizend jaar ruimtelijke ontwikkeling van Leiden aan de hand van historische en informatieve kaarten, schilderijen, prenten en foto’s. De toegang is gratis. Link naar pagina HVOL

Postzegel ter gelegenheid van het 24e lustrum van HVOL

3 nov 2022 - De bekende postzegelontwerper Frans Hemelop heeft ter gelegenheid van ons jubileum een mooie postzegel ontworpen. U kon het in de afgelopen extra nieuwsbrief al lezen. Bestellen kan via deze website Eind 2017 nam ik voor het eerst contact op met de Historische Vereniging Oud Leiden. Het 23e Lustrum was toen helaas voorbij dus bleef het eerste ontwerp op de tekentafel.Vijf jaar later, begin 2022, zocht ik het contact opnieuw. Het leidde in harmonieus overleg tot deze persoonlijke postzegel. Prominent aanwezig is de kaart van Jan Willemsz Blaeu uit 1649 van LVGDVNVM BATAVORVM, de stad Leiden.Daarnaast de portretten van prof. dr. P.J. (Petrus) Blok en mr. dr. J.C. (Jacob) Overvoorde. Titulatuur en voorletters zijn door de beperkte ruimte vervangen door de voornaam, wat wel past bij 2022.De leeuw, als gekozen beeldmerk van HVOl en de belettering completeren het 24e lustrum op deze persoonlijke postzegel.

Renovatie Leidse stadhuis afgerond.

13 okt 2022 - Nu de renovatie van het Leidse stadhuis is afgerond is er, terecht, veel aandacht voor de verduurzaming van het gebouw, de interne verbouwing en voor de restauratie van de raadszaal. Bijzonder is ook dat er monumentale kunst is aangebracht uit gebouwen elders in de stad die zijn gesloopt of zullen worden afgebroken. Zo valt in de entree op de begane grond vanaf de Breestraat een tiendelig glas-in-loodraam op. Dit is afkomstig uit het gebouw van de Kamer van Koophandel en Fabrieken van Rijnland aan de Stationsweg 41, dat in 2016 is gesloopt. De ramen zijn echter niet vervaardigd voor dit gebouw, dat in 1965 officieel werd geopend, maar voor een voorganger, ook aan de Stationsweg. De ramen dateren van ca. 1950. Ze zijn ontworpen door de Warmondse kunstenaar Pieter Geraedts (Velp 1911 – Leiden 1978) en vervaardigd door de Leidse firma Jilleba. Zij stellen aspecten van de land- en tuinbouw, sierteelt, veeteelt en nijverheid in Rijnland voor. Ze vormen in de vestibule het enige decoratieve element en komen daarom goed tot hun recht. Na de sloop van het gebouw aan de Stationsweg waren ze tijdelijk aangebracht in het voormalige belastingkantoor aan het Stationsplein. Op dezelfde verdieping is een keramisch reliëf herplaatst uit het voormalige belastingkantoor aan Stationsplein 107. Dit gebouw is vooral bekend door het indrukwekkende glas-in-betonkunstwerk van Jan Meine Jansen. Op de zesde verdieping in de kantine bevond zich dit keramische reliëf van een onbekend kunstenaar. Het werd bij de officiële opening van het gebouw in 1966 aangeboden namens de architecten J. Jonkman en P. van Dorp en de hoofdaannemer Wernink’s Beton- en Aannemingsmaatschappij en onderaannemers. Helaas kon de naam van de kunstenaar die het heeft ontworpen en vervaardigd niet worden achterhaald. Het kunstwerk heeft in het stadhuis een fraaiere plaats gekregen dan het had in het belastingkantoor. Het voormalige belastingkantoor zal worden gesloopt ten behoeve van de herontwikkeling van het Stationsgebied.

Pim van der Heiden lanceert podcast over raadselachtige vliegtuigcrash

6 jun 2022 - Tijdens de Tweede Wereldoorlog boort een vliegtuig zich midden in de Leidse binnenstad. Als door een wonder komt hierbij alleen de piloot om het leven. Volgens de lokale mythe is van hem alleen een hand teruggevonden. Op de plaats van de crash wordt een gedenksteen geplaatst — twintig jaar later blijkt deze zoek. Nog altijd roepen de crash en de verloren gewaande gedenksteen vragen op. In Het Pilotengraf, gemaakt voor het Leidsch Dagblad, gaat Pim van der Heiden op zoek naar antwoorden. De podcast Het Pilotengraf - mede mogelijk gemaakt door de Historische Vereniging Oud Leiden - is te vinden in podcastapps als Apple Podcasts/iTunes, Spotify, Stitcher en Pocket Casts

De Leidse Ommelanden - Twintig eeuwen geschiedenis

10 dec 2021 - De Leidsche Ommelanden - Twintig eeuwen geschiedenis in (prenten-)boek over de afwisselende schoonheid van de Leidse Ommelanden. Leiden is gekend om zijn prachtige historische centrum. Het gebied buiten de singels, de Leidse Ommelanden, is minder beroemd. Dat is niet terecht! Hier, in het hart van het Rijnland, ligt de sleutel tot heel Holland. In het boek “De Leidsche Ommelanden” neemt de Leidse kunstenaar Bart Mulckhuijse je aan de hand mee. Hij laat niet alleen de afwisselende schoonheid van het gebied zien, maar biedt ook interessante historische doorkijkjes. Met de prenten van rijke kastelen, verscholen landgoederen, statige windmolens en majestueuze fabrieken krijg je een ongekend beeld van Holland. In het boek vertelt Bart Mulckhuijse wetenswaardigheden over de afgebeelde onderwerpen. Ook beschrijft hij in een kleine kroniek twintig eeuwen geschiedenis van de Ommelanden. Een historische kaart geeft een overzicht van alle plaatsen die in het boek ter sprake komen. Link naar het boek

De Leidse voedselvoorziening in de hongerwinter

14 mrt 2018 - Het is een raadsel waarvan de bevolking heeft geleefd’ Door Alphons Siebelt Beschikbaar vanaf 16.03.2018 Het woord ‘Hongerwinter’ roept bij vrijwel iedereen beelden op van de winter 1944-1945: hongerige mensen die in de rij staan bij gaarkeukens, hongertochten die zijn ondernomen om bij boeren levensmiddelen te kopen of te ruilen, voedsel dat gretig werd verhandeld op de zwarte markt, enzovoort. Dergelijke beelden en verhalen zijn iconisch geworden. Ze bevestigen en versterken de collectieve herinnering. Hoewel er veel is geschreven over de Hongerwinter, is er weinig onderzoek gedaan naar de gang van zaken in de afzonderlijke steden. Daarom zijn er veel vragen die tot nu toe grotendeels onbeantwoord zijn gebleven. Hoe zat het bijvoorbeeld écht met de voedselvoorziening? Was er werkelijk niets meer te eten? Ging iedereen naar de gaarkeuken? At men dagelijks tulpenbollen en suikerbieten? Hoe stond het met de algemene gezondheid van de bevolking? Wat valt er te zeggen over ondervoeding en sterfte? In dit boek richt auteur Alphons Siebelt zich op de situatie in Leiden, destijds de twaalfde stad van Nederland met meer dan 80.000 inwoners. Uitgangspunt voor het onderzoek is de vraag die in 1946 werd gesteld door Jan van Stralen, drijvende kracht achter het illegale Leidse blad Kroniek van de Week: ‘Het is een raadsel waarvan de bevolking, voor zover deze zich langs clandestiene weg geen levensmiddelen kon verschaffen, toen heeft geleefd.’ Voor Leiden zijn voldoende bronnen overgeleverd om deze vraag te beantwoorden.

Wetenschappelijke prijs voor publicatie over Bibliotheca Thysiana

6 nov 2017 - Esther Mourits heeft zaterdag 4 november de wetenschappelijke prijs van de Historische Vereniging Oud Leiden 2017 in de wacht gesleept met haar publicatie ‘Een kamer gevuld met de mooiste boeken. De bibliotheek van Johannes Thysius’. De wetenschappelijke jury was unaniem in haar keuze. In het juryrapport is het volgende te lezen: ,,Uitvoerige publicatie over de prachtige bibliotheek van Thysius aan het Rapenburg. Beschrijft het leven van Thysius en zijn nalatenschap en geeft vervolgens een karakteristiek van zijn bibliotheek, ook in vergelijking met andere bibliotheken elders. Afzonderlijke hoofdstukken zijn gewijd aan de collecties op het terrein van de rechten, de geneeskunde en de geschiedenis. Rijk gedocumenteerd, ruim geïllustreerd en zeer leesbaar geschreven.’’ De drie andere genomineerden waren Rudolph Ladan met Gezondheidszorg in Leiden in de late middeleeuwen. Dit boek beschrijft de zorginstellingen en medische professionals in Leiden gedurende de vijftiende en zestiende eeuw. Gebaseerd op uitgebreid en zorgvuldig bronnenonderzoek en voorzien van tabellen en grafieken en van enkele bijlagen. Last but not least: de andere twee genomineerde betroffen regionale projecten. Carla Scheffer en Els Fischer met ‘Begeerlijk Berbice, de buitenplaats en haar bewoners’. Dit boek behandelt de geschiedenis van de buitenplaats Berbice en zijn voorloper de hofstede Allemansgeest in Voorschoten vanaf de grondaankopen van de Amsterdamse familie De Graeff in de late zestiende eeuw tot het overlijden in 2009 van de laatste bewoonster van Berbice, Mejuffrouw Begeer. Het boek besteedt veel aandacht aan de bewonersgeschiedenis. De laatste genomineerde is ‘De Stompwijkse Knip, Akkerlust en haar buurtgenoten’ door Peter van Boheemen en Frans Jansen. Geschreven naar aanleiding van het 250-jarig bestaan van de in 1765 gebouwde boerderij Akkerlust, die sinds 1836 wordt bewoond door de familie Van Boheemen. Met behulp van veel archiefbronnen en informatie van buurtgenoten en belangstellenden wordt een rijk beeld gegeven van de voorgeschiedenis en geschiedenis van Akkerlust en de omgeving daaromheen.

Oud Leiden publieksprijs uitgereikt

6 nov 2017 - De historische manifestatie 'De herbegrafenis van Diederik van Leyden Gael' is de winnaar van de Oud Leiden publieksprijs. Dat is zaterdagmiddag bekendgemaakt tijdens de jubileum dies van de historische vereniging. Lezers en bezoekers van het Leidsch Dagblad konden de afgelopen maand hun stem uitbrengen op de beste historische manifestatie van de afgelopen vijf jaar. Naast de 'herbegrafenis' waren daar het project 'De Ziel van Leiden', het boek 'De bekentenissen van Petrus', de toneelvoorstelling 'Wij van de fabriek', de website Rijnlandse geschiedenis' en het boek en de manifestatie rond 700 jaar Hooglandse Kerk voor genomineerd. Volgens juryvoorzitter Rogier van der Sande ontstond er een nek-aan-nekrace tussen De bekentenissen van Petrus en de Herbegrafenis van Diederik van Leyden Gael, waarbij de laatste uiteindelijk de meeste stemmers op de been bracht. Lodewijk Kallenberg, voorzitter van Stichting Begraafplaats Groenesteeg, en initiator van de herbegrafenis nam de prijs zaterdag in ontvangst.

Agenda eendaags

Leiden bevrijd! - P.J. Bloklezing 2025 door Hans Blom

30 okt 2025 - De foto's die Nico van der Horst op en rond 8 mei 1945 in Leiden nam, laten in de eerste plaats de vreugde zien van de bevrijding, die toen even al het andere overheerste. Zij weerspiegelen zo ook de opluchting dat de ellende voorbij was, al zouden de effecten en de verliezen van de oorlog nog lang gevoeld worden. Zij tonen bovendien de hoge verwachtingen over een toekomst waarin alles beter zou worden. Die authentieke en ook begrijpelijke gevoelens maskeerden wel enigszins hoe groot de problemen waren waarvoor het land (en dus ook de stad Leiden) stond; en hoe groot de schade was die de, in totale chaos geëindigde, bezettingstijd had aangericht. Zo luidde de door Nico van der Horst in mei 1945 vastgelegde vreugde een aantal moeilijke jaren in voor herrijzend Nederland. In de P.J. Bloklezing, volgend op de vertoning van de beelden, zal Hans Blom trachten dat nader toe te lichten, zo veel mogelijk aan de hand van Leidse voorbeelden. Link: Leiden bevrijd! - P.J. Bloklezing 2025 door Hans Blom

Symposium van de Stichting Historisch Leiden: Koloniën, Kennis & Collecties

31 okt 2025 - Tijdens het jaarlijkse symposium van de Stichting Historisch Leiden duiken we in de verborgen verhalen achter Leidens rol in de wereldgeschiedenis. Hoe beïnvloedden koloniale netwerken de ontwikkeling van wetenschap? Welke keuzes maakten veelzijdige onderzoekers, verzamelaars en instituten in de opbouw van de collecties die we vandaag bewonderen? En welke vragen roept dit erfgoed nu op? Daarover komt u meer te weten op het symposium op 31 oktober. Historici, curatoren en onderzoekers delen hun kennis in een aantal flitslezingen. Het symposium nodigt uit tot kritisch nadenken over de erfenis van het verleden en de betekenis daarvan voor het Leiden vandaag de dag. Het symposium is bedoeld voor iedereen die geïnteresseerd is in de Leidse geschiedenis. Of je nu student, onderzoeker of liefhebber van geschiedenis bent: dit is dé gelegenheid om je kennis te verbreden en in gesprek te gaan met experts uit het Leidse verleden. Programma 13:45 - 14:45 Drie flitslezingen Sjoerd Ramackers Leidenaren van kleur in de 17e en 18e eeuw Emma Sow 3 oktober 1931: een koloniale tentoonstelling op wielen Nick Tomberge Een Indonesische toerist in Leiden en vice versa 1870-1945 14:45 - 15:15 Pauze en posterpresentaties 15:15 - 16:00 Twee flitslezingen Jacintha Groen De kracht van (mijn) voorouders Marit Scheepsma De Leidse katoenindustrie in koloniaal perspectief 16:15 - 17:15 Drie flitslezingen Caroline Drieënhuizen Een kris in het museum, 'nog met bloed besmeerd' Daniel Soliman Toetanchamon bestolen? Een vergulde rozet in het RMO Tom Quist Kennis over koloniale collecties: herkomstonderzoek 17:15 - 17:30 Einddiscussie en afsluiting De Stichting Historisch Leiden is een samenwerkingsverband tussen de Universiteit Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken en de Historische Vereniging Oud Leiden. Link: Symposium van de Stichting Historisch Leiden: Koloniën, Kennis & Collecties

Dieslezing 2025

1 nov 2025 - Op 1 november vieren we de dies van de Historische Vereniging Oud Leiden. Oorspronkelijk zou Kris Schiermeier een lezing geven over Siebold en het Sieboldhuis. Helaas moest zij door omstandigheden afzeggen. Gelukkig hebben wij een uitstekende vervanger gevonden in de persoon van Jos van den Broek, emeritus hoogleraar biomedische wetenschapscommunicatie aan de universiteit van Leiden. De lezing van Jos van den Broek heeft als titel: De verstandige slangen van Claes Alewijn en Jan Schrant. Hoewel de bekende dierenwinkel Vivarium-Stol al sinds 2019 niet meer bestaat, kun je op tal van plekken in de Leidse binnenstad slangen tegenkomen. Elke vorm van angst is overigens ongegrond: het gaat hier louter om symbolische afbeeldingen, meestal uitgevoerd in steen, en soms in hout, glas of verf. Ga bijvoorbeeld op zoek in de Marekerk, Pieterskerk of Hooglandse kerk, in Museum De Lakenhal of Oudheden, of aan de buitenkant van Stadhuis, Gravensteen of De Vergulde Turk - voorheen het V&D-pand - en je zult ze zonder enige twijfel vinden. Een verhaal over staart-eters, slangverwarring en een blote dame. En een beetje over onze 450-jarige universiteit. Link: Dieslezing 2025

Agenda meerdaags

Geen meerdaagse items in de agenda.

Artikelen

De Morgenboeken van Rijnland. Drie eeuwen ongeregeldheid.

26 sep 2022 - Het artikel beschrijft de zogeheten morgenboeken van Rijnland, waarin de omvang (in morgens), eigenaren en pachters van alle grond in Rijnland zouden moeten worden geregistreerd. Het gaat vooral in op de basis ervan, een nieuwe inmeting waartoe het Hoogheemraadschap in 1540 besloot. Het aantal morgen was namelijk de basis van de betaling van het morgengeld, dat de ambachten moesten afdragen om de gezamenlijke kosten van Rijnland te bekostigen. Die kosten stegen, terwijl over veel grond geen financiële bijdrage werd geleverd. De nieuwe inmeting en daarop gebaseerde omslag leidde tot grote conflicten tussen het Hoogheemraadschap en veel ambachten. Een gerechtelijke uitspraak was uiteindelijk de basis voor een akkoord uit 1550-1553, dat uiteindelijk tot 1845 zou blijven gelden. Het artikel beschrijft vooral de achtergronden van de inmeting en de conflicten eind zestiende eeuw. Niet dat alles later naar behoren ging, maar onlangs enige beperkingen zijn de morgenboeken een belangrijke bron voor historisch onderzoek.

Schippers uit De Kaag op Rijn, Waal en Maas. Een bijdrage tot de geschiedenis van de rivierhandel tijdens de Republiek.

26 sep 2022 - Het artikel beschrijft en analyseert de rivierhandel door schippers uit De Kaag van het eind van de zestiende tot het begin van de achttiende eeuw. De kaagschippers vormden de grootste groep binnenvaartschippers richting het oosten (Nijmegen) en het zuiden van de Republiek (Roermond), niet louter vervoerders, maar handelaren in Rijnlandse producten (tuinbouw, visserij), die op de terugweg nieuwe handel meenamen. Het hoogtepunt van deze Kaagse rivierhandel lag in het midden van de zeventiende eeuw.

Waar is kasteel Alkemade gebleven?

1 nov 2021 - In het begin van de 13e eeuw vernemen we al van een Dirk van Alkemade, waarbij de oorspronkelijke veldnaam dus al over is gegaan op het geslacht van die naam. Waar deze Dirk woonde is niet bekend. Het oorspronkelijke ambacht Alkemade ontstond pas in de eerste helft van de 14e eeuw, een naam die later overging naar de gemeente Alkemade. Deze gemeente ging op 1 januari 2009 weer over in de Gemeente Kaag en Braasem. Naar dit Alkemade is Dirk dus niet vernoemd, maar is er juist het tegenovergestelde het geval en is het oorspronkelijke ambacht ooit naar het geslacht Van Alkemade vernoemd. Dirk zelf had bezittingen in Noordwijk waar het ontginningsblok onder de Duindam al vroeg in de geschiedenis Alkemade werd genoemd, en hier zou dus een link gelegd kunnen worden. Fannee en Van Noort nemen u mee op hun zoektocht naar de Burcht van Oud Alkemade, in het Oosteinde van Warmond.

Scheepvaart 3. Ambachtelijke scheepswerven in Warmond

16 dec 2015 - Warmondse scheepswerven vanaf de zestiende eeuw. Het hoogtepunt lag in de zeventiende eeuw. De geschiedenis loopt door tot in de twintigste eeuw.

Waar stond de elfde-eeuwse kerk van Esselijkerwoude?

23 sep 2020 - Artikel uit het Leids Jaarboekje van 2016 met nieuwe argumenten voor de plaats van de kerk van Esselijkerwoude.

Muziektent in Voorhout

27 feb 2017 - De (moeizame) geschiedenis van de bouw van een muziektent in Voorhout op initiatief van muziekvereniging St. Cecilia. Het duurde even voor deze in 1928 eindelijk gereed was. De muziektent is in 1941 verdwenen.

De buitenplaats Hemmeer te Warmond

27 feb 2017 - Na de drooglegging van het Hemmeer bij Warmond werd daar ook een grote en fraaie buitenplaats aangelegd door Jan van Baerle. Na zijn dood werd deze gekocht door Constantijn Sohier de Vermandois, een belangrijk heerschap. Niet lang na diens dood werd de buitenplaats echter weer afegebroken.

De hoge heerlijkheid Vrijhoeven onder Ter Aar: een "mini-ambacht" in Rijnland

27 feb 2017 - Geschiedenis van een zeer kleine zelfstandige bestuurseenheid, Vrijenhoeven, bij Ter Aar. De schrijver onderzoekt hoe zijn kleine eenheid met hoge status (halsrecht) kon ontstaan tijdens de ontginningen in de streek. De basis daarvan was waarschijnlijk een dubbele hoeve, waar later het Hoefhuis werd gebouwd. Daarnaast stonden er slechts enkele woningen. Uitgebreid wordt het mini-ambacht beschreven in de context van zijn omgeving. Vrijenhoef zou uiteindelijk in 1840 opgaan in de gemeente Ter Aar.

De heerlijk Vrijhoeven onder Ter Aar; De buitenplaats Hemmeer te Warmond; Muziektent in Voorhout

28 jan 2016 - Het Leids Jaarboekje van 1998 bevatte drie artikelen uit de regio. Een betreft een bijzonder mini-ambacht in Rijnland, Vrijhoeven (vanaf p. 174). Het tweede gaat over een buitenplaats te Warmond (vanaf p. 205) en het derde betreft een muziektent in Voorhout (vanaf p.211). Het was niet mogelijk deze bijdragen uit te knippen tot drie afzonderlijke en fatsoenlijk leesbare files. Vandaar dat we het integrale jaarboekje hebben opgenomen.

Werklust en De Nijverheid. De pottenbakkers van Hazerswoude in de negentiende eeuw.

28 jan 2016 - De aardewerkfabrieken (Nieuw) Werklust en De Nijverheid, vanaf het eind van de achttiende eeuw. Als antwoord op de afnemende huishoudelijke vraag, richtten zij zich vooral op industriele producten.

Verzuchtingen van een rentmeester. Over de inkomsten van het klooster Mariënpoel in de zestiende eeuw.

16 dec 2015 - Over de verschillende inkomsten (kostgeld, lijfrenten, losrenten, erfrenten etc.) van het in 1428 gestichte klooster Mari?npoel in Oegstgeest bij Leiden. Over betalingsproblemen van steden en priv?personen.

Een hete zomer in Boskoop. De traumatische vergissing van Van Eck in 1901

4 sep 2015 - Het burgemeesterschap van D.A. van Eck in Boskoop en de meeting van anarchisten in die gemeente.

Geen armenpenningen voor Ary van Steenen. De katholieke familie Van Steen in en om Leiden, 1739-1905.

16 dec 2015 - De geschiedenis van de familie Van Steen/Van Steenen. Deze familie woonde van 1870 tot 1905 in Leiden, maar voordien in een aantal andere plaatsen in de omgeving. Het is ook een stukje sociale geschiedenis. En de geschiedenis van katholieken in een meest protestantse omgeving. De familie heeft in veel verschillende plaatsen in de streek gewoond

Tot behoud van inwendige rust. Leiderdorpers in het geweer van 1813 tot 1839.

16 dec 2015 - Over de volksbewapening op het platteland, met als casus Leiderdorp. Het gaat om de jaren 1813-1815 (tegen de Fransen) en 1830-1839 (Belgische Opstand). Hoe werden de Landstorm en Landsmilitie c.q. schutterij gevormd, hoe ging men er in Leiderdorp mee om en wat waren de effecten op de lokale samenleving.