Menu
Rijnlandse Geschiedenis streeft naar meer historische samenhang en kennisuitwisseling in de regio.
Terug naar overzicht
 

Nieuws

Leidse geschiedenis in woord en beeld 

2 okt 2025 - Oktober, de landelijke Maand van de Geschiedenis, heeft ook een Leids historisch programma. Op de zaterdagmiddagen van 11, 18 en 25 oktober zijn er lezingen en films in de StadsKamer aan de Nieuwstraat 7 (aanvang 13 uur). De Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL) en de Leidse Video en Smalfilmliga (LVSL) hebben dit programma samengesteld, in samenwerking met StadsLab Leiden.  Zaterdag 11 oktober is het thema: de Meelfabriek en Leidse industrie. Frits van Oosten, schrijver van een vorig jaar verschenen boek over dit ooit grootste industriële bedrijf van Leiden, houdt een lezing. Hierna volgen korte films over Leidse historische (fabrieks-) gebouwen. Zaterdag 18 oktober staan oude Leidse liedjes op het programma. Dat de geschiedenis van Leiden zich ook leert kennen door te zingen, blijkt uit het ooit zo populaire liedboekje Het Leydsche Vreugden-Hof  (ca. 1662-1667). Universitair docent Olga van Marion zal vertellen over de rijke inhoud van deze bundel: over wandelen over de markt, tot een bezoek aan herbergen in de omgeving; van een vrolijk kermislied, tot een liefdesliedje op het Steenschuur. Natuurlijk zal er samenzang zijn van enkele oer-Leidse liederen. Voorafgaand aan de lezing zijn korte films met historische beelden van zingende Leidenaren te zien.   Zaterdag 25 oktober is gewijd aan Leidse vrouwen, met ontmoetingen tussen het Leidse Damescomité tot Zedelijke Verbetering van Gevangenen en zogenoemde ‘gevallen vrouwen’ die tussen 1886 en 1920 opgesloten zaten in het voormalige Pesthuis, dat toen dienstdeed als Rijkswerkinrichting. Marian Weevers, gepromoveerd op dit thema, houdt een lezing. Hierna wordt de film Goeie Mie vertoond, waarin het verhaal over de beroemde Leidse gifmengster Maria Catharina Swanenburg in een nieuw jasje is gestoken.    De StadsKamer, een initiatief van Stadslab Leiden i.s.m. Incluzio, is op deze zaterdagen geopend vanaf 12.00 uur. De toegang is vrij.    

Twintig bewogen jaren ARC 1927-1947 

11 sep 2025 - De roaring twenties, de economische crisis, de verzuiling, de oorlog, collaboratie en verzet, wat hebben al deze historische feiten met een voetbalclub te maken? Gaat sportgeschiedenis niet alleen over geleverde prestaties en kampioenschappen? In deze relatief nieuwe discipline van de wetenschap onderzoekt Theunis Stelling de plaats van de Alphense Racing Club (A.R.C.) en haar leden in de lokale maatschappij. De sportvereniging zag het levenslicht in 1927 en was tot na de oorlog deelgenoot van een heel turbulente geschiedenis van de gemeente Alphen aan den Rijn. Het voortbestaan van de club heeft tussen het oprichtingsjaar en 1947 onder diverse omstandigheden aan een zijden draadje gehangen. Het is niet vanzelfsprekend dat in 2027 het eeuwfeest gevierd kan gaan worden. Vele verenigingen redden het immers niet en gingen ter ziele. Dat A.R.C. alle stormen wel doorstond, heeft verschillende oorzaken. Deze worden in dit boek geopenbaard. Het resultaat is redelijk uniek. De schrijver schrijft over thema’s die anderen in de gemeente Alphen aan den Rijn links hebben laten liggen. Met name voetbal in de Tweede Wereldoorlog vormde hierbij een moeilijk verhaal, omdat mensen lang over deze pijnlijke tijd hebben gezwegen. Hij snijdt dit onderwerp wel aan en kon gebruikmaken van recent openbaar geworden en hiervoor niet eerder ingezien archiefmateriaal. Er zijn niet veel amateurclubs in Nederland waarvoor tot op heden een dergelijk onderzoek is gedaan. Het boek poogt een aanzet te geven tot verder lokaal onderzoek in andere gemeenten. De volkssport nummer 1 als getuige van de geschiedenis verrijkt immers onze kennis over het verleden. Het boek is in voorinschrijving aan te schaffen voor de prijs van € 19,27. Het boek zal op vrijdag 20 februari 2026 bij het (bijna) 99 jarig bestaan van ARC worden gepresenteerd. Klik hier voor de voorinschrijving. Het boek wordt uitgegeven bij Uitgeverij Verloren uit Hilversum

Zoektocht naar verleden en heden van Ostarbeiterinnen en Ostarbeiter 

10 feb 2025 - Ondersteund door Stichting Studiecentrum Nederlands Cultureel Erfgoed onderzoek ik de achterstand in kennis naar het verleden en heden van Ostarbeiter(innen). Ik ben zelf een dochter van twee dwangarbeiders, mijn Nederlandse vader en mijn Russische moeder. Ik ben op zoek naar levensbeschrijvingen, persoonlijke en/of familiegetuigenissen en overige relevante gegevens van Ostarbeiter(innen). Russische/Oekraïense vrouwen of mannen, die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog met een Nederlandse partner naar Nederland zijn gekomen.  Het doel van dit onderzoek is de achterstand in kennis over de Ostarbeiter(innen) te verkleinen, zoveel mogelijk egodocumenten te verkrijgen, hun gedwongen transport vanuit hun thuisland te volgen (naar bijv. een werkkamp in Duitsland), hun reis naar Nederland en hoe het hen vergaan is in de jaren daarna. Dit onderzoek zal zich hopelijk ontwikkelen tot een publicatie, zodat iedereen de effecten van de Tweede Wereldoorlog op de Ostarbeiter(innen) kan ervaren. Daarbij hoop ik ervoor te zorgen dat zij allen ook een naam en een verleden krijgen en meegenomen kunnen worden in de herdenking van de Tweede Wereldoorlog. Uiteraard begrijp ik dat de meesten zijn overleden maar dit is het moment om, ook uit tweede hand, de verhalen nog op te tekenen. U zou mij kunnen helpen door deze oproep door te geven, te delen en er over te speken, want wij zijn de enigen die het nog kunnen vertellen, al is het alleen maar voor onze kinderen en kleinkinderen. Opdat zij het zullen weten en nooit zullen vergeten hoe het was. Heeft u suggesties, zou u uw verhaal en/of dat van uw familie willen delen, dan bent u van harte welkom om mij een mail te sturen of telefonisch contact op te nemen. Ik kijk er naar uit. Marga de Geus-Meeuwissen madegeus@kpnmail.nl 0653840740

Bollenschuur Colijn in Voorhout wint Zwarte Tulpprijs 2024 

16 dec 2024 - De bollenschuur van Colijn aan de Jacoba van Beierenweg 75-77 in Voorhout heeft de Zwarte Tulp Prijs 2024 van het CHG ontvangen. De prijs is op 13 december uitgereikt, als blijk van waardering voor de manier waarop deze bollenschuur met bedrijfswoningen voor de toekomst is behouden. De Werkgroep Bollenerfgoed van het CultuurHistorisch Genootschap Duin- en Bollenstreek (CHG) reikt de Zwarte Tulp Prijs al sinds 2003 uit voor bollenschuren die op voorbeeldige wijze zijn behouden of een nieuwe bestemming hebben gekregen. Bloembollenbedrijf Colijn De bollenschuur met bedrijfswoningen aan de Jacoba van Beierenweg 75-77 in Voorhout is in 1902 gebouwd voor het bloembollenbedrijf C. Colijn & Sons. In de loop der tijd werd het gebouw vele malen vergroot en verbouwd. Colijn gebruikte het bedrijfscomplex tot 1994. Daarna was hier Panorama Tulipland gevestigd en in 1998 werd het gebouw aangewezen als Rijksmonument. In 2007 verkocht de familie Colijn de gebouwen aan investeerders, waaronder Johlex Bouw uit Roelofarendsveen. Zij hebben het gebouw een nieuwe bestemming gegeven. In de grote bollenschuur met mansardekap en de twee bedrijfswoningen aan weerskanten daarvan zijn in totaal vijf woningen gemaakt. In één ervan is ook een bed & breakfast gevestigd.

Stem op 'Duurzaam Behoud Bollenerfgoed' voor de Erfgoedparel Zuid-Holland 

22 okt 2024 - De Werkgroep Bollenerfgoed van het CultuurHistorisch Genootschap Duin- en Bollenstreek (CHG) is één van de vijf finalisten voor de Erfgoedparel Zuid-Holland. De provincie Zuid-Holland en het Erfgoedhuis Zuid-Holland reiken om het jaar de Erfgoedparel uit, als teken van waardering voor het goede werk dat vrijwilligers doen bij musea, archieven, molens, kastelen of andere erfgoedinstellingen in Zuid-Holland. Duurzaam Behoud Bollenerfgoed Het CultuurHistorisch Genootschap Duin- en Bollenstreek (CHG) is één van de vijf genomineerde organisaties voor de Erfgoedparel, met het project “Duurzaam Behoud Bollenerfgoed”.  De Werkgroep Bollenerfgoed van het CHG spant zich al meer dan 25 jaar in voor behoud en herbestemming van bollenschuren. Zie www.bollenerfgoed.nl De werkgroep van vrijwilligers adviseert en bemiddelt bij eigenaren van bollenschuren, maar ook bij gemeenten, erfgoedcommissies, projectontwikkelaars, architecten en bouwbedrijven.  In 1996 was nog geen enkele bollenschuur beschermd, nu zijn bijna honderd bollenschuren een monument of beeldbepalend pand. Bovendien zijn veel bollenschuren gerestaureerd en hebben een nieuwe functie gekregen. Daardoor blijven ze duurzaam behouden voor de toekomst. De nominatie voor de Erfgoedparel is de kroon op het werk, maar klaar is dat nooit: er zijn nog veel bollenschuren die gered moeten worden. Stemmen voor de Erfgoedparel De Erfgoedparel Zuid-Holland bestaat uit een juryprijs én een publieksprijs. Op www.erfgoedhuis-zh.nl/erfgoedparel zijn filmpjes en informatie over de vijf genomineerde projecten te vinden. Daar kunt u tot uiterlijk 13 november 12.00 uur uw stem uitbrengen voor de publieksprijs.

Fietspont Kaag-Oud Ade verwelkomt 1000e passagier binnen ruim één week! 

5 aug 2024 - De recent geherintroduceerde fietspont tussen Kaag en Oud Ade blijkt een overweldigend succes. Vandaag, ruim één week na de start van de proefperiode, werd de 1000e passagier al verwelkomd. Dit markeert een belangrijke mijlpaal voor het pilotproject dat op 24 juli van start ging. Eric van der Wansem, mede-initiatiefnemer vanuit Stichting Promotie Kaag (SPK), overhandigde de gelukkige 1000e bezoeker een fles Kaagwater en een bijbehorend certificaat. "Het project is een enorm succes," zegt Paul Verhaak, Voorzitter van SPK en initiatiefnemer. "Al in de tweede week halen we de 1000e bezoeker. "Dit laat zien hoe belangrijk dit pontje is voor het toerisme op het eiland." De fietspont, die op 24 juli officieel in gebruik werd genomen door wethouder Nick van Egmond en Kees van Lent, eigenaar van Stal op de Kaag, vaart dagelijks tussen Kaag en Oud Ade tot en met 31 augustus. In september zal de dienst alleen in de weekenden worden voortgezet Zie voor meer informatie: kaag.nl/

Samen Duin- Bollenstreek 

10 apr 2024 - Vanwege het 75-jarig bestaan van de bloemententoonstelling Keukenhof is het jubileumboek “Samen Duin- Bollenstreek” verschenen. Hierin belichten cultuurhistorische verenigingen en musea in de regio vier eeuwen geschiedenis. Uiteraard heeft ook het CultuurHistorisch Genootschap Duin- en Bollenstreek een bijdrage aan dit boek geleverd. In ons verhaal maken wij de balans op van drie decennia inspanningen voor het behoud van landschap en erfgoed van de Duin- en Bollenstreek. Het boek is voor 20 euro te koop bij de regionale boekhandels; ISBN-nummer 9789090382630.

Bericht van Rabobank en BOEi Bouw 

25 mrt 2024 - Het behoud van erfgoed in veranderende omstandigheden is een uitdaging. Wij, de Rabobank en BOEi Bouw slaan de handen ineen om historische gebouwen te behouden en nieuw maatschappelijk leven in te blazen. Door expertise, financiële middelen, kennis en ervaring te bundelen, streven wij ernaar waardevolle monumenten te behouden en een nieuwe bestemming te geven, terwijl de culturele identiteit van gemeenschappen wordt versterkt. We zijn momenteel bezig met het inventariseren van vragen en behoeften rond het behoud van erfgoed met een onzekere toekomst. We zijn zeer geïnteresseerd in uw waardevolle reacties en suggesties, als belanghebbende, om een effectieve strategie te ontwikkelen voor het behoud van erfgoed. Reageren kan naar Caspar.Schoningh@rabobank.nl

Agenda eendaags

Promotietekst Leidschrift Symposium Anchoring Innovation 

6 nov 2025 - Op donderdag 6 november organiseert Leidschrift, ter ere van haar samenwerking met onderzoeksproject Anchoring Innovation, een symposium over hoe nieuwe innovaties worden verankerd in de samenleving. Centraal staat het idee dat nieuwe ideeën beter worden geïnternaliseerd wanneer zij aansluiten bij een bestaand en vertrouwd maatschappelijk kader. Onze sprekers laten zien op welke verschillende manieren dit concept door de geschiedenis heen naar voren komt.  Het symposium vindt plaats van 19.30 tot 21.45 uur in de Leemanszaal van het Rijksmuseum van Oudheden (links achter de tempel). U bent van harte welkom vanaf 19.15 uur. Tijdens het programma nemen Dr. Rogier van der Heijden en Dr. Efstathia Dionysopoulou u mee in hun onderzoek naar deze processen. Daarnaast zullen studentsprekers Eden Dijkstra, Joëlle Kraaijeveld en Enid Holweg hun bevindingen aan u presenteren. Het programma wordt afgesloten met een paneldiscussie, waarbij tevens gelegenheid is voor vragen vanuit het publiek. Aansluitend nodigen wij u graag uit voor een borrel om in een gezellige sfeer met de sprekers van gedachten te wisselen. Toegang is gratis, maar aanmelding is verplicht. Daarbij is aanmelden mogelijk tot en met 30 oktober. Heeft u een museumkaart, dan vragen we u vriendelijk deze bij binnenkomst te laten scannen. Laat ons via de volgende link weten dat u aanwezig bent: https://forms.office.com/pages/responsepage.aspx?id=dn8qytfbwE6RCGs9Uk-3yHpHYtOF_0hKqVG5bKDmyrRUNjNPVkFFVUFHR0RRUEhRTkdFUDg5M1NNSS4u&route=shorturl

Agenda meerdaags

Tentoonstelling 'Pieter Groeneveldt: de kunst van de eenvoud' 

24 sep t/m 21 dec 2025 - Pieter Groeneveldt (1889 – 1982) was een veelzijdig kunstenaar met een brede artistieke belangstelling. In 1923 opende hij in Den Haag de bloemenwinkel Sheherezade, waar hij zijn bloemstukken presenteerde in keramiek van eigen makelij. Vier jaar later vestigde hij een werkplaats voor het vervaardigen van aardewerk aan de Donklaan in Voorschoten, die zou uitgroeien tot de ‘Groeneveldt Aardewerkfabriek’. Er werd zo’n dertig jaar lang succesvol geproduceerd. In 1972 was een faillissement echter onvermijdelijk. Pieter Groeneveldt bleef als keramist actief in zijn atelier aan huis. Vooral de vazen, potten en schalen uit deze periode zijn zeer geliefd en gezocht. Museum Voorschoten is trots op de omvangrijke collectie aardewerk van Groeneveldt, die in de loop van de tijd is verworven. Al eerder, in 2006 en 2013, waren er tentoonstellingen van de keramiek. Sindsdien zijn verschillende voorwerpen uit de collectie steeds te zien geweest in overzichtstentoonstellingen over de lokale historie en de kunstnijverheid. Enkele jaren geleden kwamen medewerkers van het museum in contact met drie kenners en verzamelaars van het aardewerk van Groeneveldt. Het idee ontstond een tentoonstelling in te richten met een selectie van het aardewerk uit de collecties van deze verzamelaars, aangevuld met stukken uit de collectie van het museum. En zo presenteert Museum Voorschoten nu de expositie ‘Pieter Groeneveldt: de kunst van de eenvoud’. De tentoonstelling is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de genoemde verzamelaars. Deze expositie biedt een unieke kans een aantal topstukken van Groeneveldt uit privé-collecties te zien. Dankzij een interview op film met Groeneveldts achterneef Henri Boshouwer Kroet krijgt de bezoeker een beeld van de kunstenaar als persoon. In een videopresentatie toont de keramiste Ilse Pijper hoe het vervaardigen van keramiek in zijn werk gaat. De tentoonstelling is te zien van 24 september tot en met 21 december.

Artikelen

De geschiedenis van het huis Adegeest in Voorschoten.

23 aug 2025 - Het huis Adegeest dateert uit de dertiende eeuw en was toen eigendom van het geslacht Van Wassenaer. Misschien is Adegeest nog ouder maar daarvan zijn geen gegevens bekend. Na 1395 had het geslacht Van den Bosch Adegeest in leen van de graven van Holland. Tijdens het beleg van Leiden in 1573/1574 is Adegeest vermoedelijk verbrand. In 1672 kreeg Johan van der Meer Adegeest in vrij eigendom en kreeg hij het recht om bij Adegeest twee zwanen te houden. Johan bouwde een nieuwe buitenplaats op de plaats van de middeleeuwse boerderij en liet op enige afstand van de buitenplaats een nieuwe boerderij bouwen. In 1863 is de buitenplaats afgebroken. Nabij de buitenplaats stond een boerderij die nog steeds bestaat. In 1961 werd Adegeest door de gemeente onteigend en werden er ongeveer 1300 huizen in de nieuwe wijk Adegeest gebouwd.

‘Kniertje in Opstand’.

15 jul 2025 - Sjaak van der Velden beschrijft hoe in februari 1990 een vijftigtal vrouwen in staking gingen bij het Katwijkse bedrijf Ouwehand. Zij waren hun tweederangspositie als visverwerkers meer dan zat. Zij waren oproepkrachten en vreesden door uitzendkrachten vervangen te worden. Zij wilden gewoon een vast contract en binnen de CAO vallen. Daarnaast waren er nog heel wat andere klachten. De staking werd indertijd geschetst als een spontane actie. Van der Velden laat echter zien dat de Dienstenbond FNV een belangrijke rol speelde. De Katwijkse ‘Kniertjes’ namen wel het initiatief, overigens na een lange voorgeschiedenis. Steunde de FNV de staking, het CNV – de grootste bond bij Ouwehand – deed dat niet. Andere arbeiders lieten zich dan ook makkelijk door de directie opjutten tegen de staaksters. Van der Velden laat zien hoe het eraan toeging bij deze (kleine) staking met bijeenkomsten in de Ontmoetingkerk, eigen stakersliedjes en het bewerken van de pers. Uiteindelijk wonnen de vrouwen. Na een week verklaarde de directie dat de CAO 1990 ook op hen van toepassing zou zijn. Op 16 maart vierden de vrouwen daarom feest. Voor de vrouw die voorop ging kreeg het gebeuren later echter een nare nasmaak. Zij werd ontslagen omdat ze te negatief over de producten van Ouwehand had gesproken in een interview.

Water, Wind en Wieken - De molenviergang van Aarlanderveen

16 jun 2025 - Deze publicatie geeft een blik in het verleden van de molenviergang, die ruim twee eeuwen geleden ontstond. Behalve aandacht voor de molenviergang komt ook de geschiedenis van de polder zelf aan de orde waaraan de molenviergang immers zijn ontstaan te danken heeft. En uiteraard is er ook ruimte voor het vele werk van de veenlieden en turfarbeiders.

'Een droevig noodlot'

13 jun 2025 - Niet alleen door overstromingen, maar ook door turfwinning zijn eeuwen geleden grote stukken land en ook complete dorpen onder water verdwenen. Dit lot trof bijvoorbeeld het ambacht Schoot, gelegen tussen Ter Aar, Nieuwveen en Zevenhoven. Over het dorp zijn nauwelijks gegevens bekend; het werd op rekeningen van het bisdom Utrecht in 1427-28 vermeld als ‘ambacht Scoet’. Vanaf de 16e eeuw vond hier turfwinning plaats. Door continue afslag van land verdween het ambacht van lieverlee in het water. In het eerste kwart van de 18e eeuw waren er nog maar drie inwoners. Na droogmaking van de Grote Poel aan het eind van de 18e eeuw werden de landerijen verdeeld onder de aangrenzende ambachten.

Scheepsmakerij-laswerf Westhof bestaat 200 jaar

7 mrt 2024 - Hendrik Barendsz Westhof kocht in 1790 een scheepmakerij van de erven Van Tijlingen in het dorpscentrum van Zoeterwoude. Er werd een groot aantal verschillende typen vaartuigen gebouwd, waarvan een overzicht in het artikel is opgenomen. Uit de aantallen blijkt dat het een bloeiend bedrijf was. De aanleg in 1970 van een vaste brug in het dorp betekende het einde van de scheepsmakerij en ging het bedrijf verder als laswerf. Kort nadat P.W. (Piet) Westhof in 1994 met pensioen ging, werd het bedrijf beeindigd. De bedrijfsgebouwen zijn - gerestaureerd - rijksmonument en in gebruik door een consultancybedrijf op het gebied van gezondheidszorg.

Het dorp, wie weet nog hoe het was. Ondernemende plattelanders vertellen over hun leven in Rijnland, ca. 1540.

12 jan 2024 - In 1539 trekt een raadsheer van het Hof van Holland er op uit en maakt een wandeling buiten de stadsmuren van Leiden. Hij ontmoet in de omgeving van Leiderdorp en Zoeterwoude plattelanders die zich naast landbouw en veeteelt ook bezig hielden met huisnijverheid en vervoer. Zij brachten hun waren naar de markt in de stad (Leiden), waar ze werden gekocht en doorverkocht. De stedelijke ondernemers speelden een grote rol bij de instandhouding van de plattelandsbedrijven, maar ervoeren ook concurrentie voor hun eigen producten zoals in de textielindustrie. De raadsheer spreekt met 77 mensen; van de gesprekken met een spinster, een bakker en een slager wordt in dit artikel verslag gedaan.

Feiten, verhalen, beelden en het grotere geheel; een beknopte historiografie van de Hollandse dorpsgeschiedenis

12 jan 2024 - Belangrijke informatie over Holland tijdens de Middeleeuwen was voornamelijk te vinden in annalen en kronieken, zoals de annalen van de abdij van Egmond. Het betrof dan geschreven tekst met enkele afbeelding van o.a. kaarten. Vanaf de 19e eeuw kwam met de opkomst van fotografie en een rijkere geschiedschrijving op gang. De belangstelling voor de geschiedenis van de eigen stad of dorp nam hierdoor toe. Er verschenen stadsgidsen en boeken met dorpsbeschrijvingen waarin topografie en geschiedenis werden gevisualiseerd. In dit artikel worden een aantal auteurs en publicaties uit onze regio genoemd.